مهد جاویدان

بیش‌فعالی به حالتی دلالت می‌کند که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب‌ و جوش است. تحرک زیاد این کودکان نه تنها خود آنها را بلکه اطرافیان ، همکلاس‌ها ، اولیای مدرسه را دچار مشکل می‌کند ,این علایم بیش فعالی در کودکی قابل مشاهده است
داشتن ۶ علامت یا بیشتر از علائم اختلال کم‌توجهی یا بیش‌فعالی که باید دست‌کم ۶ ماه وجود داشته باشد تا بتوان گفت کودک بیش‌فعال است
بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود. این اختلال سه نوع است؛
اختلال اول: در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.
اختلال دوم: در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
اختلال سوم: معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.
حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان به این اختلال مبتلا می‌شوند. احتمال تشخیص این اختلال در پسران سه برابر دختران است‌ (در برخی منابع تا ۹ برابر ذکر کرده‌اند) اما علت این تفاوت هنوز مشخص نشده است. دخترهای مبتلا به این اختلال بیشتر از پسران بی‌توجهی نشان می‌دهند، اما در رابطه با دیگران مشکلات کمتری دارند و همچنین بیشتر از پسران دچار انزوای اجتماعی، اضطراب و افسردگی می‌شوند و کمتر از پسران دارای مشکلات رفتاری هستند.
وقتی علایم ADHD در کودکی مشاهده شود باید توسط یک متخصص ماهر مورد ارزیابی قرار گیرد. این فرد می‌تواند از کارکنان مدرسه باشد و یا این که در مطب خصوصی مشغول بکار باشد. تنها راه حصول اطمینان ، ارزیابی کامل توسط متخصص می‌باشد. باید در اینجا به دو نکته توجه داشت:
• نباید نظر دیگران را دال بر این که کودکی ADHD است به آسانی پذیرفت.
• این نکته حائز اهمیت است که کودک همراه با ADHD ناتوانایی‌های دیگران را نیز دارد.

برای کودکی با اختلال بیش‌فعالی- کم‌توجهی انجام برخی رفتارها ممکن است سخت‌تر باشد حال بهتر است این سؤال‌ها را از خودتان بپرسید:

• آیا زمانی که از کودک‌تان می‌خواهید کاری انجام دهد مشکلی در شنیدن دارد؟
• آیا او نسبت به دیگر کودکان سریع‌تر هیجان‌زده می‌شود؟
• آیا خانه شما در زمان غذاخوردن، به خواب رفتن، ‌شستن دندان‌ها و دیگر کارها به میدان جنگ بدل می‌شود؟
• آیا معلم شما نسبت به رفتار کودک شما در مدرسه نگران است؟
• او زود تمرکزش را از دست می‌دهد و فراموش‌کار است؟

کارشناس ارشد روانشناسی سرکار خانم نازنین عاطفی

کج خلق می شوند
اگر فرزندتان در تکلم مشکل داشته باشد و یا نتواند احساسش (عاملی که سبب اضطرابش شده) را در قالب کلمات بیان کند، ممکن است تندخو و بداخلاق شود.
مشکلش را بزرگ می کند
تفکرات منفی خودش را بسط می دهد و بیش از حد بزرگ می کند:“من هیچ چیز را درست انجام نمی دهم” و یا “چرا من همیشه اینقدر بدم؟”. فرزندتان ممکن است در توصیف خودش یا احساسش از کلماتی مثل همیشه یا هیچ وقت استفاده کند، والدین هم تصور میکنند “او دارد همه چیز را بزرگ می کند”. اما به جای این کار سعی کنید از طریق همین کلمات با فرزندتان ارتباط برقرار کنید تا بفهمید عامل اضطراب و نارحتی او چیست.
بی دلیل دعوا می کنند
بچه هایی که اضطراب دارند معمولا رفتاری خشن و عصبی دارند. ممکن است وسایل خود را بشکنند، تکالیف و کتاب های خود را پاره کنند، با دوستان شان و یاحتی بزرگترهای شان دعوا کنند و درگیری فیزیکی داشته باشند. از جمله نشانه های اضطراب در این مورد این است که اگر از او بپرسیم چرا چنین رفتاری دارد، او قادر نیست دلیل مشخصی برای رفتارش بیاورد. این رفتار عصبی و خشن و بدون دلیل سیگنالی است به والدین که فرزندشان دچار مشکل شده است.
کمال گرا می شوند
بچه هایی که اضطراب دارند، دوست دارند همه چیز کامل باشد؛ تکالیف شان، کلاس هایی که شرکت می کنند و یا مرتب اتاق شان را تمیز می کنند. در این مواقع معمولا همه چیز را سیاه و سفید می بینند. یا همه چیز درست و کامل است و اگر چنین نیست پش غلط و اشتباه است. معمولا اضطراب باعث میشود از امتحان کردن چیزهای جدید منصرف شوند، چرا که می دانند وقتی برای بار اول انجامش می دهند نمی تواند درست و کامل باشد. سعی کنید به فرزندتان تفکرات مثبت نشان دهید و او را تشویق به انجام کارش کنید.
مشکل خوابیدن دارند
درست مثل بزرگ ترها بچه های مضطرب هم وقت خواب نمی توانند فکر خود را آرام کنند و نگرانی ها و اضطراب ها به سراغ شان می آید. خوابیدن یکی از بهترین زمان های زندگی است و فرزند شما که مضطرب است نمی تواند از بهترین ساعت زندگی خود استفاده کافی را ببرد. پس اگر فرزندتان مشکل خواب دارد ممکن است دچار اضطراب و استرس باشد.
همیشه در مورد آینده مضطرب هستند
هیچ کس در مورد آینده خبر ندارد. همین ناشناخته بود آینده برای یک عده هیجان انگیز است، اما برای کودکانی که دچار اضطراب هستند ممکن است به کابوس تبدیل شود؛ آن ها تصور می کنند تمام اتفاقاتی که در دنیا می افتد خارج از کنترل آن هاست.
اگر اطرافیانشان تجربه های بدی داشتند، تصور می کنند همین تجربه های بد هم برای آن ها اتفاق می افتد؛ بنابراین از آینده می ترسند. این تجربه های بد ممکن است شامل گم شدن در فروشگاه، تصادف کردن و … باشد. در این جور مواقع شما نمی توانید ضمانت کنید که همچین اتفاقی برای آن ها نمی افتد، بنابراین کارتان سخت می شود. فقط فضایی را ایجاد کنید که فرزندتان بتواند احساسش را با شما در میان بگذارد.
دوست ندارند از شما جدا شوند
وقتی والدین کودکان یکی دو ساله حتی برای چند ثانیه آن ها راترک می کنند، شروع به جیغ زدن و گریه کردن می کنند. بچه هایی هم که مضطرب هستند دقیقا همین واکنش را دارند؛ آن ها از جدا شدن از والدین شان وحشت دارند.
در واقع در کنار والدین بودن به آن ها حس امنیت می دهد. اما این واکنش می تواند به درس و فعالیت های زندگی شان ضربه بزند. در صورتی که چنین علائمی را در فرزندتان دیدید، به دنبال علت این اضطراب بگردید. حتی می توانید از مشاور هم کمک بگیرید.
ادامه دارد…
نازنین عاطفی کارشناس ارشد روانشناسی

اضطراب عبارت است از یک احساس، ناخوشایند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست می‌دهد و شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. وقوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس زا بوده‌اند یا طی آن‌ها به فرد آسیب رسیده است باعث اضطراب در افراد می‌شود.
مطالعات نشان می دهد که کودکان نیز مانند بزرگسالان دچار اضطراب می شوند . اضطراب به معنای حالتی از یک احساس قوی و نیرومند در بی تابی ، بیم و ترس ریشه دار و عمیق درباره ی یک رخداد نامعلوم است
دکتر زهرا غلامی حیدرآبادی، دکترای مشاوره و مدرس دانشگاه فرهنگیان میگوید همین که تصمیم می گیرید کودکتان را به مهدکودک یا مدرسه بفرستید یا حتی برای چند ساعت پیش یکی از
اقوام بگذارید، شروع می شود.
کودک به هر کاری متوسل می شود تا شما را از این کار منصرف کند.
گریه می کند، داد می زند، حتی سردرد و سرگیجه سراغش می آید تا شما او را رها نکنید.
شاید در این مواقع با خودتان بگویید که «داره خودشو لوس می کنه!» و بدون توجه به علائمی که نشان
می دهد او را در موقعیت رها کنید، اما واقعیت این است که او دچار اضطراب شده و نمی تواند
کنترلی بر این اضطراب داشته باشد.
اگر فکر می کنید استرس و اضطراب فقط به دنیای بزرگ ترها تعلق دارد، اشتباه می کنید
*از علایم اضطراب می‌توان موارد زیر را نام برد:
– احساس خستگی
– عصبی بودن و بی‌قراری
– ترس و نگرانی
– بی خوابی یا بدخوابی
-تپش قلب و تنفس نامنظم و سریع
– عرق کردن
– سردرد و سرگیجه
– مشکل در تمرکز و حافظه
– لرزش یا پرش عضلات
– تکرر ادرار
به بدترین گزینه فکر می کنند
اگر برای بچه ها مشکلی پیش بیاید همیشه به بدترین گزینه فکر می کنند. به جای اینکه امیدوار باشند، نا امیدی همه ی وجودشان را فرا می گیرد.
مثل همیشه غذا نمی خورند
عادت های غذایی کودکان هم شبیه بزرگسالان به احساسات شان بستگی دارد. کودکانی که اضطراب دارند، ممکن است به صورت ناگهانی از غذایی که همیشه دوست داشتند، بدشان بیاید و یا نسبت به وعده غذایی خود وسواس زیادی به خرج دهند. کودکان مضطرب تمایل دارند مخفیانه غذا بخورند، در این صورت می توانند خودشان انتخاب کنند و یا به شکلی که می پسندند غذا بخورند.
مشکلات جسمی پیدا می کنند
بیشتر کودکانی که اضطراب دارند از یک سری مشکلات جسمی هم شکلایت می کنند، مثل سردرد، دل درد، درد ماهیچه ها. این علائم ممکن است باعث شود فرزندتان نتواند مدرسه برود یا در کلاس های فوق برنامه اش شرکت کند. واکنش های فیزیکی نسبت به اضطراب زمانی در فرزندتان نمایان می شود که او نتواند در مورد احساسش با کسی صحبت کند. شاید شما هم عصبی شوید و تصور کنید فرزندتان ادای مریضی را درمی آورد، اما در واقع این اضطراب است که در پس این علائم نهفته است.
ادامه دارد…
نازنین عاطفی کارشناس ارشد روانشناسی